Alkolmetre, bir sıvının (genellikle alkollü bir içecek) hacimce alkol içeriğini (V) ölçmek için kullanılan bir alettir. Çalışma prensibi, sıvının yoğunluğuna dayanır.
1. Çalışma Prensibi (Yoğunluk ve Yüzdürme):
- Alkolmetre, hidrometre adı verilen bir aletin özel bir türüdür. Hidrometreler, sıvının yoğunluğunu ölçmek için yüzdürme prensibini kullanır.
- Saf suyun yoğunluğu yaklaşık 1.000’dir. Alkol (etanol) ise sudan daha hafiftir (yoğunluğu yaklaşık 0.789’dur).
- Bir çözeltide alkol konsantrasyonu arttıkça, çözeltinin toplam yoğunluğu düşer.
- Alkolmetre, sıvının içine bırakıldığında, sıvı ne kadar yoğunsa (alkol oranı düşükse) o kadar az batar ve daha yüksek bir değer gösterir. Sıvı ne kadar az yoğunsa (alkol oranı yüksekse) o kadar çok batar ve daha düşük bir değer gösterir.
2. Alkolmetrenin Yapısı:
- Alkolmetre, genellikle camdan yapılmış, alt kısmı kurşun ağırlıklarla dengelenmiş, üst kısmında ise kalibre edilmiş bir ölçek bulunan bir borucuktur.
- Ölçek, doğrudan alkol yüzdesini (ABV) gösterir veya özel bir formülle alkol yüzdesine dönüştürülecek yoğunluk değerlerini (SG – specific gravity) gösterir.
3. Nasıl Kullanılır:
- Adım 1: Numuneyi Hazırla: Ölçüm yapacağınız alkollü içecekten (örneğin ev yapımı şarap, bira) yeterli miktarda (genellikle 250-500 ml) bir numune alın.
- Adım 2: Sıvı Sıcaklığını Ayarla: Alkolmetrenin kalibrasyonu belirli bir sıcaklık için yapılmıştır (genellikle 20°C veya 68°F). Ölçüm yapacağınız sıvının sıcaklığının bu değere yakın olması gerekir. Sıcaklık farklıysa, ölçüm sonucunu sıcaklık dengeleme tablosuyla düzeltmeniz gerekebilir.
- Adım 3: Ölçümü Yap:
- Numune sıvısını, alkolmetrenin serbestçe yüzebileceği uzun ve şeffaf bir kaba (genellikle bir dereceli silindir) dökün.
- Alkolmetreyi sıvının içine yavaşça bırakın, böylece batar ve serbestçe yüzmeye başlar.
- Okuma yaparken, alkolmetrenin kabın kenarlarına değmediğinden emin olun.
- Adım 4: Okumayı Kaydet:
- Alkolmetrenin ölçeğindeki sıvının seviyesini okuyun. Bazı alkolmetrelerde doğrudan ABV yüzdesini görebilirsiniz.
- Eğer hidrometre kullanıyorsanız, başlangıçtaki yoğunluk (OG – Original Gravity) ve fermantasyon sonrası bitiş yoğunluğunu (FG – Final Gravity) ölçmeniz gerekir.
4. Alkol Oranı Hesaplama:
- Hidrometre ile alkol oranını hesaplamak için basit bir formül kullanılır:
- V = (OG – FG) x 131.25
- Örneğin, başlangıç yoğunluğu 1.050 ve bitiş yoğunluğu 1.010 ise, alkol oranı (1.050 – 1.010) x 131.25 = %5.25 ABV olacaktır.
Önemli Not: Alkolmetre, şekerli içeceklerde (örneğin şıra) alkol yüzdesini doğrudan ölçmez. Şeker de yoğunluğu artırdığı için, alkolmetrenin yüzme yüksekliğini etkiler. Bu nedenle, fermantasyon öncesi ve sonrası ölçüm yapılıp aradaki farktan alkol oranı hesaplanır.
